Bij angst kan je situaties die angst opwekken of negatieve resultaten vermijden. Angst kan ook leiden tot het uitstellen van een actie of van een beslissing die je moet nemen. Een beetje bezorgdheid is goed. Maar als je teveel gaat piekeren, kan je het je als persoon verlammen. Dit kan effect hebben op je oordeelsvermogen, jouw mogelijkheden, lichamelijke klachten, slapeloosheid, rusteloosheid onhandige gedachten.  

Een angststoornis kan ook leiden tot dwangmatigheid, fobieën, trauma’s en bijvoorbeeld  paniekaanvallen. Wat jij kan doen, is:

• Pieker niet alleen. Praat met iemand die je graag mag of van wie je houdt. Anders kan je in een neerwaartse spiraal komen waardoor je teveel negatief gaat denken en alles somber inziet.
• Zoek naar feiten. Te vaak is piekeren een gevolg van onvoldoende informatie, van verkeerde informatie of van beide.
• Stel een plan op. Als je een plan hebt, voel je je minder kwetsbaar en ga je minder piekeren. Als het plan niet werkt, pas je het aan.

Je kan moeite hebben met concentreren waardoor je misschien wel snel bent afgeleid. In de klas is dat natuurlijk super lastig en tijdens een tentamen al helemaal. Het is heel belangrijk dat jij aangeeft wat jij nodig hebt om jouw les of tentamen zo goed mogelijk te kunnen maken.

• In een druk klaslokaal kan het lastig zijn om je te concentreren. Studenten bewegen en praten met elkaar. Om te voorkomen dat je te veel afgeleid wordt helpt het om vooraan in de klas te gaan zitten, of vraag je docent een tafeltje in een hoek alleen.
• Geef bij jouw docent dat je moeite hebt met concentreren, zodat hij of zij jou hierin kan ondersteunen.
• Zorg voor een opgeruimde tafel.
• Zet je telefoon uit voordat je de les in gaat. 
• Vraag anderen om niet tegen je te praten tijdens de les. 
• Probeer alle dingen die jou kunnen afleiden uit te zetten of aan de kant te leggen.
• Studeer in een individuele prikkelarme studieruimte, ga met je gezicht naar de muur zitten, zet een koptelefoon op.
• Op je computer staan verschillende programma's. Deze kunnen je afleiden. Houd je aandacht bij één onderwerp. Open niet te veel programma's, sluit mailboxen en bezoek alleen relevante websites. Gebruik ook het lettertype, lettergrootte, kleuren en lay-out die voor jou prettig zijn om mee te werken. Bijvoorbeeld een 'kale' teksteditor, hiermee wordt je minder snel afgeleid. Het gebruik van focusmarkering op je computer die op een bepaald tempo door de tekst loopt (dit kan ook met een liniaal) kan je hierbij ook helpen. Zorg ook voor een opgeruimde werkplek, zodat je minder wordt afgeleid. 
• Het is ook goed om met regelmaat pauzes te nemen, te bewegen, te wisselen van houding en het doen van ontspanningsoefeningen.
• Maak een mindmap op papier of op de laptop met behulp van (gratis) software.
• Schrijf nieuwe termen die je hoort snel op, zoek de betekenis op en herhaal. Vraag de betekenis na bij je docent of medestudenten als je er niet zeker van bent.
• Het is goed als je mapjes op je computer aanmaakt. Hierin kan je de informatie die je krijgt gelijk, gestructureerd opruimen. Je kan ook ‘niet digitale informatie’ scannen en deze in die mappen opslaan. Zo heb je alles mooi gestructureerd opgeslagen en bij elkaar staan. 
• Voor het studeren of bijvoorbeeld voor het maken van een samenvatting kan je (gratis) mindmapping software gebruiken. Dit is een tool die je helpt bij het prioriteren van je informatie. 

Elke student is anders en iedereen heeft een andere hulpbehoefte. Het is belangrijk om te onderzoeken wat voor jou werkt. Wees niet bang om op tijd hulp te vragen. Hulp vragen is juist hartstikke sterk, want hiermee laat je zien hoe graag jij jouw studie succesvol af wilt ronden. Ga in gesprek met een coördinator of vertrouwenspersoon op jouw opleiding en vraag welke mogelijkheden er allemaal zijn. Schrijf voor jezelf alvast op waar jij behoefte aan hebt en welke hulp jij nodig denkt te hebben.

• Ga in gesprek met een coördinator of vertrouwenspersoon op jouw opleiding en vraag welke mogelijkheden er allemaal zijn. Schrijf voor jezelf alvast op waar jij behoefte aan hebt en welke hulp jij nodig denkt te hebben. 
• Geef het meteen op school aan als je belemmeringen in het onderwijs ervaart door je ondersteuningsbehoefte. Samen kan er dan worden gekeken naar de invloed hiervan op regelingen als het bindend studieadvies (BSA) of de aanwezigheidsplicht. 
• Zoek altijd als eerst je docent, mentor, tutor of studieloopbaanbegeleider op, ofwel: de begeleider die het meest dichtbij je staat. Deze kan jou vaak weer doorverwijzen naar de juiste persoon. 

Wat als er dingen tijdens je studie veranderen?

Blijf informatie over je ondersteuningsvraag aan je begeleider geven, ook als er dingen veranderen. Zo kunnen jullie samen blijven bespreken hoe jij zo goed mogelijk kunt studeren. Je opleiding krijgt zo ook de kans om jou te (blijven) helpen.

Leren kan voor jou soms extra uitdagend zijn. Lees de tips die jou daarbij kunnen helpen.

• Planning: Vraag hulp voor taakgerichte of algemene onderwijsplanning aan je studiebegeleider. Je kunt hierbij gebruikmaken van een digitale studieplanner om je taken te organiseren en overzicht te houden.
• Studieruimte: Bedenk wat voor jou de beste studieplek is om te studeren zonder afgeleid te worden. Bijvoorbeeld een individuele prikkelarme studieruimte, waar je met je gezicht naar de muur gaat zitten. Leg alleen de spullen die je nodig hebt voor je neus. Al het andere leidt af. Dit heet clean desk policy. Als je snel bent afgeleid door geluiden, zet dan een koptelefoon op. Tips voor het inrichten van je werkplek vind je op www.deoptimalewerkplek.nl.
• Studiemaatje: Samen studeren kan motiverend werken. Zoek een studiemaatje bij wie je terechtkunt met vragen of om samen mee te studeren. Dit kan ook een goede stok achter de deur zijn.
• Geheugensteuntjes: Gebruik herinneringen zoals een signaal van je mobiel of vaste tijdstippen om jezelf aan te sporen tot studeren. Vraag mensen in je omgeving je hieraan te herinneren. Kies vaste tijdstippen om te leren. Probeer altijd in ieder geval één taak af te ronden. 
• Pauzesoftware: Installeer software die je eraan herinnert pauzes te nemen. Een frisse start na een korte pauze kan je productiviteit verhogen. Dit kan je ook met een kookwekker doen. 
• Aantekeningen doornemen: Maak het een routine om elke avond je aantekeningen te herzien. Dit helpt je de stof beter te onthouden en te begrijpen.
• Clean Desk Policy: Richt je studieplek in zonder afleidingen. Gebruik een rustige ruimte en houd alleen noodzakelijke spullen binnen handbereik. Dit helpt je concentreren.
• Ordenen van lesstof: Zorg ook dat je je lesstof overzichtelijk maakt door het maken van korte aantekeningen, schema's, vragen en maak onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. Dit maakt het leren overzichtelijker.
• Studieroutine: Ontwikkel een vaste routine met specifieke tijden voor studeren. Dit helpt je om regelmaat te krijgen. 
• Voortgangsgesprekken: Houd regelmatig gesprekken met je begeleider om je voortgang te bespreken en waar nodig je aanpak aan te passen.
• Cursus informatie verwerken: Overweeg een cursus te volgen die je helpt bij het verwerken van informatie. Veel onderwijsinstellingen bieden cursussen aan op het gebied van studievaardigheden.
• Blokken en pauzes: Deel je studietijd in blokken in en zorg voor voldoende pauzes. Niemand kan acht uur achter elkaar effectief studeren.
• Studeer actief: Dit kan je doen door te markeren wat belangrijke informatie is, je teksten samenvatten, hardop lezen, meebewegen, de lesstof afluisteren terwijl je rent of fietst. Zorg dat je schrijven en lezen afwisselt. Maak er een gewoonte van om 's avonds je aantekeningen nog eens door te nemen. Misschien dat ook een training studievaardigheden jou kan helpen.
• Laat je niet afleiden! Geen Tiktok, Instagram, Facebook, Twitter, Whatsapp, mobiel, e-mail, pop-ups of wat dan ook.

Het volgen van lessen en leren kunnen soms extra uitdagingen met zich meebrengen. Deze tips helpen je daarbij.

• Vraag een medestudent of docent of je zijn of haar aantekeningen kunt kopiëren (vraag dit van tevoren, dan kan die persoon er rekening mee houden dat het voor jou ook leesbaar moet zijn).
• Vraag om hulp bij het extra oefenen van practicumvaardigheden, bijvoorbeeld van een docent, medestudent of een ouderejaars.
• Vraag de opdracht van tevoren op, zodat je vragen vooraf kunt stellen of kunt voorbereiden.
• Regel een vaste medestudent die jou op de hoogte houdt van roosterwijzigingen.
• Worden dezelfde lessen op verschillende dagen of tijdstippen aangeboden, schuif hier dan in, zodat je een rooster krijgt dat voor jou optimaal is.
• Zorg voor een studiemaatje waarbij je terecht kan met vragen of waar je samen mee kan studeren.
• Maak gebruik van webcam/online colleges voor lessen waar je niet bij kunt zijn of online lessen die via het internet of intranet op te zoeken zijn.
• Maak afspraken over het krijgen van de juiste informatie, zoals inhoud van de les, wat je nodig hebt ter voorbereiding en tijd en locatie van de les of college (bijvoorbeeld via e-mail).
• Indien nodig het eerste uur geen les in verband met moeilijkheden bij het opstaan.
• Bekijk de mogelijkheden voor thuisstudie of zelfstudie met mogelijkheid voor feedback van de docent, bijvoorbeeld via de e-mail. Vraag versoepeling van de aanwezigheidsplicht aan, als dit voor jou van toepassing is.
• Kan je om goede reden niet aanwezig zijn, vraag dan vrijstelling van aanwezigheidsplicht, eventueel met een vervangende opdracht.

Soms kun je wat moeite hebben met je schoolopdrachten. Hier zijn een paar eenvoudige manieren om je opdrachten beter aan te pakken:

• Vraag je opdracht op tijd van te voren op. Zo kun je al je vragen stellen voordat je begint en kun jij je goed voorbereiden.
• Voor begeleiding of ondersteuning, bij het maken van een planning voor opdrachten, kan je hulp vragen aan je begeleider.
• Vraag je docent om extra uitleg en meer momenten om samen te kijken hoe het gaat. 
• Gebruik computerprogramma's die je helpen om je werk te plannen en te organiseren.
• Bewaar alle informatie netjes. Maak mappen op je computer waar je alles makkelijk kunt vinden. Scan ook informatie die je alleen op papier hebt.

De oorzaak van overprikkeling is onbekend, maar het kan komen door twee dingen: soms werkt het deel van je hersenen dat belangrijke informatie kiest niet goed, waardoor alle prikkels even sterk binnenkomen. Ook kan het fout gaan bij het combineren van informatie van verschillende zintuigen, wat te veel prikkels geeft.

• Zorg dat je de dingen die voor jou belangrijk zijn (werk, school, goede vrienden of familie zien, persoonlijke hygiëne of sport onderhouden) toch blijft doen, maar creëer genoeg rust ervoor en erna. 
• Als je weet wat je eigen beperkingen zijn en wanneer je vooral last hebt van overprikkeling, kan het je helpen om ermee om te gaan. Je kunt dan ook duidelijker uitleggen aan een ander wat jou helpt. 
• Maak bespreekbaar in je eigen omgeving hoe je je voelt. Het is voor mensen bijna niet voor te stellen wat het is om last te hebben van overprikkeling. 
• Plan voldoende ruimte in voor je activiteiten. 
• Ontmoet mensen op een rustige plaats, bijvoorbeeld bij je thuis of in een bibliotheek.

Vind je het lastig om te presenteren. De volgende tips kunnen je daarbij helpen.

• Oefen de presentatie vooraf en vraag feedback, bijvoorbeeld aan medestudenten.
• Doe de presentatie samen met medestudenten.
• Geef de presentatie alleen voor de docent of voor een kleine groep.
• Gebruik ondersteunende presentatiemiddelen in zoals sheets, PowerPoint, spiekbriefje, video, poster, foto's, grafieken.
• Vraag om een vervangende opdracht voor de presentatie, zoals een paper, opdracht, tentamen of een video.
• Gebruik, afhankelijk van je ondersteuningsbehoefte communicatiehulpmiddelen zoals spraaksynthese, versterkers, solo-apparatuur, tolk, schrijfblok.
• Misschien heeft je school een training voor het verbeteren van presentatievaardigheden. Vraag dit na.

Samenwerking is belangrijk voor veel projecten en opdrachten tijdens je studie. Dit kan voor jou soms uitdagend zijn, vooral als je het moeilijk vindt om met anderen te werken of omdat je niet altijd op school aanwezig kan zijn. Met de volgende tips helpen we je. 

• Overleg via chat, Skype of e-mail, zodat je niet steeds naar school hoeft te komen voor je werkgroepen.
• Plan zoveel mogelijk werkgroepen op één dag, zodat vervoer makkelijker te regelen is.
• Verdeel de taken goed en doe jouw deel thuis als dit voor jou beter werkt, eventueel met de studiegroep samen.
• Zorg voor vaste structuur en tijd voor de contacturen van de werkgroep en met de mentor/tutor/docent.
• Bespreek met de werkgroep hoe jij het beste werkt.
• Verdeel de taken van de werkgroep zo dat jij doet waar je goed in bent.
• Geef aan je groep aan als je moeite hebt met concentreren, zodat ze hier rekening mee kunnen houden. Als je moet samenwerken kun je vragen om taken te verdelen, zodat jij in een aparte stille ruimte jouw deel kunt maken. Maak goede afspraken met je groep en leg afspraken vast op papier.

Deze tips helpen je om jouw sociale vaardigheden verder te ontwikkelen en te verbeteren.

Rolspel- en Improvisatieoefeningen

Dit zijn oefeningen waarbij je verschillende sociale situaties nabootst en kunt oefenen met het geven van verschillende reacties. Je kunt bijvoorbeeld gesprekken voeren, conflicten oplossen of nieuwe vrienden maken.

Gestructureerde groepsdiscussies

In deze discussies word je aangemoedigd om je gedachten en gevoelens over bepaalde onderwerpen te delen. Zo kun je beter leren communiceren en luisteren naar anderen.

Sociale vaardigheidsspelletjes

Het spelen van spellen die sociale interacties nabootsen, zoals teambuildingactiviteiten, kaartspellen of bordspellen, kan jou helpen om samen te werken, te communiceren en problemen op te lossen in een ontspannen en leuke omgeving.

Feedback en reflectie

Na elke sessie geef je elkaar feedback over je sociale interacties. Zo kun je zien wat je goed doet en waar je nog aan kunt werken.

Zelfstudie en zelfreflectie

Je kunt ook zelfstandig werken aan je sociale vaardigheden door na te denken over je interacties, je sterke en zwakke punten te identificeren en doelen te stellen voor verbetering.

Zelf sociale vaardigheidstraining oppakken

Je kunt ook zelf aan de slag gaan met het verbeteren van je sociale vaardigheden. Lees bijvoorbeeld zelfhulpboeken, bekijk online bronnen zoals video's of artikelen over communicatietechnieken, en oefen nieuwe vaardigheden in je dagelijkse interacties. 

Sluit aan bij clubs en verenigingen

Door aan te sluiten bij clubs of verenigingen op school of erbuiten, krijg je de mogelijkheid om nieuwe mensen te ontmoeten. Je kan hier je sociale vaardigheden oefenen in een informele setting. Denk bijvoorbeeld aan sportteams, hobbyclubs of werkgroepen waar het draait om communicatie en samenwerking.

Vrijwilligerswerk

Met vrijwilligerswerk doe je iets voor een ander, ontmoet je andere mensen en werk je tegelijkertijd aan je talent. Je werkt met anderen in een team en helpt mensen. Hiermee ontwikkel je jouw sociale vaardigheden zoals empathie, communicatie en samenwerken. Bekijk de mogelijkheden opwww.inclusiemakers.nl hoe je alleen, met een groep of een hele klas kan deelnemen aan een MDT-project.  

Deelnemen aan sociale evenementen

Deelnemen aan bijvoorbeeld feestjes, bijeenkomsten op school of daarbuiten, kan jou helpen om je contacten uit te breiden en te oefenen met gespreksvaardigheden.

Begeleiding door een mentor

Je kan ook op zoek gaan naar een mentor, bijvoorbeeld een oudere student, docent of een professional die jou kan begeleiden. Het leren van anderen, die meer ervaring hebben, kan jou waardevolle inzichten geven over hoe jij je sociale vaardigheden kan verbeteren. 

Cursussen of workshops volgen

Het kan goed zijn om bepaalde cursussen of workshops te volgen over hoe je met anderen omgaat. Hier leer je bijvoorbeeld hoe je duidelijk je mening geeft, hoe je meeleeft met anderen, of hoe je problemen oplost. Deze lessen helpen je om beter te worden in sociale situaties.

Het maken van toetsen of examens kan voor jou lastig zijn. Met deze tips helpen we jou. 

• Vraag of je extra tijd kunt krijgen voor een toets en/of een vergrote versie van de toets.
• Informeer of het mogelijk is je eigen laptop te gebruiken bij het maken van een tentamen, of een laptop van de onderwijsinstelling met de benodigde software.
• Bespreek de mogelijkheid om een schriftelijk tentamen mondeling af te leggen met je studiebegeleider.
• Verzoek je docent om toetsen ruim van tevoren aan te kondigen voor een optimale voorbereiding.
• Vraag je studiebegeleider of spreiding van je toets mogelijk is zodat je op één onderwerp tegelijk kan focussen.
• Informeer bij je docent over de mogelijkheid om je examen in een aparte ruimte te doen voor betere concentratie en vraag eventueel om extra tijd.
• Schrijf aan de docent een instructie met uitleg over je situatie en de aanpassingen die je nodig hebt, om dit niet bij elke nieuwe docent te hoeven herhalen.
• Ga na welke hulpmiddelen je moeite met bepaalde taken kunnen verlichten.
• Als je een opdracht echt niet kunt uitvoeren, leg uit waarom en vraag om een vervangende opdracht of stel zelf een vervangende opdracht voor.
• Overweeg verschillende toetsvormen, zoals schriftelijk tentamen met mondelinge toelichting, vervangende opdracht, of online tentamen.
• Neem iemand mee die jou goed verstaat en kan helpen je antwoorden te verduidelijken.
• Onderzoek met je studiebegeleider wat je mogelijkheden zijn in de beroepspraktijk, en vind een balans tussen het voldoen aan de eindcompetenties en je mogelijkheden.
• Vraag de toetsopdracht van tevoren op om je voor te bereiden en vragen te stellen.
• Vraag om duidelijke informatie van je docent over de vorm, inhoud en beoordeling van het tentamen.
• Maak indien mogelijk een proeftentamen.
• Bij tijdsdruk, vraag of je de toets in twee delen mag doen.
• Vraag extra tijd aan bij de examencommissie voor toetsen.
• Informeer vooraf of het gebruik van hulpmiddelen toegestaan is.
• Bespreek met je docent of fouten in rekenen, tellen of nauwkeurigheid minder zwaar aangerekend kunnen worden als ze niet essentieel zijn voor de opdracht.
• Voor specifieke aanpassingen, zoals het gebruik van ICT-hulpmiddelen, aantekeningen maken op het tentamenpapier, mondelinge toelichting, gebruik van woordenboeken, of inspreken van antwoorden, vraag voorzieningen aan bij de examencommissie.
• Vraag of het vermindering van het aantal opgaven bij toetsen een optie is.
• Markeer belangrijke woorden in meerkeuzevragen om ze beter te onderscheiden.
• Vraag om duidelijke informatie over de vorm, inhoud en beoordeling van toetsen en vraag naar hulpmiddelen zoals linialen, extra papier, of visuele toelichtingen om de toets beter te kunnen begrijpen.
• Onderzoek welke vormgeving (lettergrootte, regelafstand, lettertype) voor jou het beste werkt en vraag dit aan voor je tentamen.